RİSK ANALİZİ
Risk analizi, etkinliklerde ve binalarda *katılımcıların ve kullanıcıların güvenliğini, konforunu ve sorunsuz akışını sağlamak için stratejik yaklaşımlar ve doğru araçlar kullanmayı içeren kritik bir süreçtir*. Bu süreç, yalnızca mevcut düzenlemelere uyumu değil, aynı zamanda olası tehlikeleri önceden tespit etmeyi ve bunlara karşı etkili önlemler geliştirmeyi de kapsar.
Risk analizinin (veya risk değerlendirmesinin) önemi, kaynaklarda belirtilen şu temel unsurlarla daha iyi anlaşılabilir:
* *Tanım ve Amaç:*
* Risk değerlendirmesi, bir mekânın veya etkinliğin, yapılan faaliyetlerin ve bir yangının veya başka bir tehlikenin başlama ve zarar verme olasılığının *organize ve metodik bir incelemesidir*.
* Temel amaçları şunlardır: Yangın tehlikelerini belirlemek, bu tehlikelerin zarar verme riskini *makul ölçüde en aza indirmek* ve bir yangın durumunda insanların güvenliğini sağlamak için gerekli fiziksel yangın önlemleri ile yönetim düzenlemelerine karar vermektir.
* Risk, zararın gerçekleşme olasılığı ve şiddeti olarak tanımlanır. Tehlike ise zarar verme potansiyeli olan her şeydir.
* *Kritik Rolü ve Önemi:*
* *Proaktif Koruma ve Önleyici Tedbirler:* Risk analizi, etkinliklerin ve binaların yangın öncesinde ve sırasında alınacak tedbirlerin, organizasyonun, eğitimin ve denetimin usul ve esaslarını belirlemede temel oluşturur. Olası felaketlerin ve acil durumların etkilerini en aza indirmek için hayati öneme sahiptir. Detaylı etkinlik planlamasının güvenlik olaylarını %35 oranında azaltabileceği belirtilmiştir.
* *Can ve Mal Güvenliği:* Risk analizi, yangın durumunda ısı, duman, zehirleyici gaz, boğucu gaz ve panik gibi can ve mal güvenliği bakımından yol açabileceği tehlikeleri en aza indirmek için binaların tasarım, yapım, kullanım, bakım ve işletim esaslarının belirlenmesini sağlar. Bu süreç, insan hayatını korumak ve mülkiyet kayıplarını en aza indirmek için vazgeçilmezdir.
* *Yasal Uyumluluk:* Risk değerlendirmesi yapmak, yasal bir zorunluluktur ve işletmelerin karmaşık düzenlemeler labirentinde yolunu bulmasına yardımcı olur.
* *Afet Önleme:* Özellikle okullar, hastaneler, oteller, yurtlar, alışveriş merkezleri gibi özel tehlike arz eden binalarda (örneğin, Gürcistan'da Title 25 kapsamında) ve büyük toplulukların bulunduğu yerlerde denetim eksikliğinin felaketlere yol açabileceği vurgulanmıştır. Risk analizi bu tür durumların önüne geçmek için temel bir adımdır.
* *Kapsamlılık ve Temel Adımlar:*
* *Tehlikelerin Belirlenmesi:* Olay türü, seyirci davranışı ve mekân riskleri gibi faktörlerin değerlendirilmesi esastır. Kalabalık boyutu ve davranışına göre potansiyel tehlikeler belirlenir. Tıkanıklık noktaları, yüksek yoğunluklu alanlar ve kalabalıklaşmanın oluşabileceği yerler gibi potansiyel tehlikeler tespit edilir.
* *Risk Değerlendirmesi:* Yangın durumunda, ateşleme kaynakları (ateşli maddeler, elektrik kıvılcımları, çıplak alevler, sıcak yüzeyler, piroteknikler), yakıt kaynakları (ambalaj malzemeleri, atıklar, bitki örtüsü, araçlar) ve oksijen kaynakları göz önünde bulundurulur. Yangının başlama olasılığı (kazaen, ihmal veya kasten) değerlendirilir.
* *Etkilenecek Kişilerin Belirlenmesi:* Siteyi veya mekanı kullanan herkes göz önünde bulundurulmalı, özellikle engelliler, özel ihtiyaç sahipleri ve çocuklar gibi özel risk altındaki kişilere dikkat edilmelidir.
* *Mevcut Önlemlerin Gözden Geçirilmesi:* Mekan tasarımı, operasyonel prosedürler ve mevcut 'güvenli çalışma sistemleri' incelenir.
* *Risk Azaltma ve Kontrol Stratejileri:* Tespit edilen riskleri ortadan kaldırmak veya kabul edilebilir seviyelere indirmek için uygun tedbirler belirlenir. Bu, yangın söndürme ekipmanlarının uygunluğu, kalabalık sayısının kontrolü, güvenlik personelinin ve gönüllülerin eğitim ve farkındalığının artırılması gibi unsurları içerir.
* *Mekânsal Planlama:* Giriş-çıkış noktaları, acil durum tahliye yolları, acil durum istasyonları ve dinlenme yerleri gibi kritik alanları gösteren detaylı bir site haritası hazırlanır. Trafik yönetimi ve ilk yardım/tıbbi bakım sağlama kapasiteleri de dikkate alınır.
* *Uygulama ve Sürekli İyileştirme:*
* *Uzman Bilgi ve Eğitim:* Risk değerlendirmesi için yetkin bir kişinin atanması önemlidir. Özellikle karmaşık binalar ve tehlikeli maddeler içeren durumlar için uzman görüşü alınması tavsiye edilir. Personelin yangından korunma, yangınla mücadele, can kurtarma ve ilk yardım konularında eğitilmesi ve tatbikatlar yapılması gereklidir.
* *Koordinasyon ve Sorumluluk:* Yangın güvenliğinden bina sahibi, yöneticisi veya en büyük amir sorumludur. Birden fazla sorumlu kişi varsa, herkesin işbirliği yapması ve koordine olması esastır. Acil durum hizmetleriyle (polis, itfaiye, ambulans) planların ve sorumlulukların paylaşılması önemlidir.
* *Değerlendirme ve Gözden Geçirme:* Risk değerlendirmeleri, sadece "kutuları işaretlemek" için değil, gerçek bir güvenlik yönetim sistemi olarak ele alınmalı ve sürekli gözden geçirilmelidir. Etkinlik sonrası değerlendirmeler, bir sonraki etkinliğin daha iyi olması için önemli dersler çıkarılmasını sağlar. Önemli değişiklikler (örneğin, yeni gösteriler veya faaliyetler) yapılmadan önce potansiyel riskler değerlendirilmelidir.
Sonuç olarak, risk analizi, *insan hayatını korumak, mülkiyet kayıplarını en aza indirmek ve operasyonel sürekliliği sağlamak için vazgeçilmez bir araçtır. Bir binanın veya etkinliğin **adeta bir vücut taraması gibidir*; mevcut riskleri tespit eder, zayıf noktaları belirler ve olası tehlikelere karşı koruma mekanizmalarını güçlendirerek, beklenmedik bir kriz anında sistemin çökmesini engeller ve herkesin güvenli bir şekilde çıkışa ulaşmasını sağlar.